MINH ĐẠO GIA HUẤN
Lời nói đầu !
Người sao chép
Nguyễn Xuân Tứ
Người ta trăm nghệ thuỳ thân
Nhưng mà văn học vẫn cần đầu tiên
Thi thư là báu rồi truyền
Học trò là kẻ sĩ hiền trọng thay .
Kìa xem sách kén thày đời tổ
Đổi trao con dạy dỗ đó mà
Chọn người đức hạnh thuận hoà
Tôn làm thày bạn để mà noi gương
Nuôi con cái kém đường giáo huấn
Lỗi vì ai ? Đó hẳn vì cha
Dạy mà không được thiết tha
Biếng lười lỗi ấy chẳng qua vì thầy
Nhưng học lại đến ngày chểnh mảng
Thế là con vào hạng kém hèn
Noi gương hậu gác tòng tiên
Chuyện bây giờ lấy dĩ tiền mà suy
Việc học vấn cần ghi ba lẽ
Cho hoàn toàn chớ để sót quên
Con chăm , cha thực , thày nghiêm
Ba điều có trọn mới nên đạt thành
Người lại có ba tình cao trót
Cũng nên thờ như một chớ sai
Không cha hồ dễ sinh ai
Không thày hồ dễ trí tài mở mang
Không vua hồ dẽ vẻ vang
Vua , thày , cha phải thờ ngang kính cùng
Những nhà vốn sẵn lòng đạo đức
Con cháu đều rất mực thông minh
Những nhà vô đạo đức sinh
Cháu con dốt nát vẻ hình ngẩn ngơ
Nuôi con trai thờ ơ dạy dỗ
Thà nuôi lừa còn bõ công chăm
Nếu nuôi con cái chẳng răn
Chẳng bằng nuôi lợn còn ăn thịt thà
Cách dạy bảo người ta trước hết
Hãy lấy điều lễ phép làm đầu
Hỏi thưa chẳng nói thành câu
Thế mà ngu tục còn đâu ra người
Người chẳng dạy tính trời sẵn giỏi
Bậc Thánh rồi còn nói chi mà
Những người dạy mới giỏi ra
Tuy rằng kém thánh cũng là Hiền nhân
Nhưng dạy cứ trân trân ra đó
Cũng hẳn phường ngu dốt tối tăm
Còn người khổn trí lao tâm
Mới nên cũng kể vào tầm khôn ngoan
Có ruộng chẳng lo toan cày cấy
Kho lẫm rồi sẽ thấy không hư
Sách kia chẳng dạy con ư
Cháu con ắt sẽ ngoan ngu suốt đời
Kho lẫm đã tứ thời rỗng tuếch
Tháng ngày đành đói rách tả tơi
Cháu con ngu dốt than ôi !
Lễ kia đã mít nghĩa thôi cũng mờ
Người chẳng học nhiều cơ khốn khổ
Tối như đêm chẳng rõ đường lối
Nghe thơ như điếc như lòi
Trông vào mặt chữ dường đui dường mù
Lúc còn bé cần cù chăm học
Khi lớn lên chăm sóc làm ăn
Chỉnh tâm rồi lại tu thân
Tề gia trị quốc an dân mới là
Học trò cốt từ nhà tu sửa
Dẫn đến làng đến ở nước dùng
Khoa danh thụ tước triều phong
Bõ công đèn sách thoả lòng thành nhân
Nghèo chăm học lập thân cũng dễ
Giàu học cần càng vẻ vang danh
Chữ rằng có chí ắt thành
Quyển vàng càng mở càng rành truyện hay
Chịu học hỏi đó đây không tỏ
Trí não mình cũng có sáng ra
Chớ hiềm hỏi kẻ dưới ta
Hỏi nhiều nghĩ lý rộng và thẩm tinh
Học mà cứ một mình không bạn
Thời hẹp hòi nông cạn sót nhiều
Ngũ luân người có năm điều
Cương thường là gốc là trên là đầu
Nếu không giữ luân thường cho đủ
Có khác gì cầm thú hỡi ôi !
Kiến ong còn có vua tôi
Huống chi tai mắt là người ta ru !
Ba cương cùng với cửu trù
Xưa nay nào có giảm bù đổi thay
Làm tôi sao ở cho ngay
Làm con ở hiếu , cha nay ở hiền
Anh em kính mến dưới trên
Vợ chồng hoà thuận mới yên cửa nhà
Bạn bè tín cẩn thật thà
Dân thôn làng nước ôn hoà cùng nhau
Trẻ già khiêm tốn làm đầu
Bốn bề hàng xóm trước sau nhịn nhường
Cùng đi ta hãy nhường đường
Cùng cày ta hãy nhường cương giới bờ
Rảo chân qua trước miếu thờ
Xuống yên qua cửa nhà vua cửa triều
Nằm ngồi đi đứng ra vào
Nếu không giữ lễ làm sao chỉnh tề
Chuyện trò ăn uống thường lề
Nếu không giữ lễ kém bề nghiêm trang
Trọn đời ít muốn ít ham
Tề gia ta phải lam làm siêng năng
Tránh điều xa xỉ lố lăng
Nên dành dụm trước họa chăng sau dùng
Lúc vẻ vang hãy phòng lúc nhục
Lúc an nhàn nghĩ lúc nguy lo
Kìa xem bậc đạo đức to
Chẳng vì rách áo à lo hổ người
Chưa thóc gạo phòng thời đói kém
Chứa áo quần phòng nỗi rét so
Sẻn thời rằng được đủ no
Tính thời giữ được mình cho an nhàn
Cẩn bị phòng kẻ gian nhòm ngó
Nuôi con phòng tuổi thọ về già
Ta mà hiếu với cha mẹ
Thời con hiếu lại với ta khác gì
Đạo phụng nuôi lễ nghi hiếu nghĩa
Chớ hiềm điều ô uế lảng ra
Mẹ cha còn sống trong nhà
Làm con chớ bỏ đi xa chơi bời
Này da , này tóc , này người
Của ta , ta chịu của đời mẹ cha
Phải giữ gìn kẻo mà thương huỷ
Đó là điều " hiếu thuỷ " con người
Lập thân thành đạo chẳng rời
Tiếng tăm thơm nức để đời truyền lưu
Khiến cha mẹ thêm chiều vinh hiển
Đó là điều trọn vẹn " hiếu chung "
Muốn hoà trên dưới một lòng
Hãy ghi chữ nhẫn vào trong óc đầu
Nhẫn vua tôi bền lâu thế nước
Nhẫn cha con vẹn được đạo trời
Anh em máu mủ cùng nôi
Nhãn thời giữ được hẳn hoi gia đình
Bạn bè nhẫn khỏi xa tình
Vợ chồng nhẫn được con mình khỏi côi
Tự mình nhẫn được mihf rồi
Người người yêu quý mến vui đậm đà
Mấy những người trong nhà bài bạc
Gái trai đều biếng nhác xấu xa
Có đàn , có sáo , sênh ca
Gái sinh dâm dật vượt qua lẽ thường
Có cwf cố tìm phương tính nước
Co trai rồi suy nhược hẳn đi
Nhà mà có phép có quy
Gái trai giữ trọn lễ nghi vạn phần
Việc trong nhà không phân lớn nhỏ
Đừng đua nhau cãi cọ tranh giành
Của tiền nhiều ít phân minh
Phân chia mọi kẻ cho tinh chớ nhầm
Giống châu ngọc chớ thầm yêu dấu
Hãy dấu yêu con cháu hiền năng
Thuận hoà làm gốc chi bằng
Ấy là tục tốt ấy là thói hay
Việc dâu rể kén bày đôi lứa
Nên tìm nơi nhà cửa gia phong
Sao cho trong sạch khuê phòng
Ít nhời , cẩn hậu , siêng trong , tảo tần
Giữ lễ thuận trọn phần theo sướng
Tròn dung nghi độ lượng nết na
Đẹp kia cần quái chi mà
Miễn là mẹ đức sinh ra ra giai hiền
Dẫu gái cũng làm nên phi chúa
Cả gia môn đầy của thảo hiền
Vợ hiền con cái làm nên
Vợ cay nghiệt lắm khó bền tông chi
Vợ ghen tuông nhiều khi nhà rối
Vợ quyệt ranh là thói tà phi
Kiêu ngoa dối trá hay gì
Trong nhà nội trợ thịnh suy cũng nhờ
Bậc gái hiền kính thờ chồng họ
Đứa giai ngu kiếp sợ vợ mình
Gái mà chẳng thẳng ngay tình
Cưới về làm vợ thêm sinh hổ lòng
Giai mà chẳng trọn chữ trung
Thu làm tôi tớ há không thẹn mà
Người con gái thiết tha thủ tiết
Như học trò giữ nết giữ mình
Vợ hiền là báu gia đình
Tôi hiền thêm trọng thêm vinh nước nhà
Làm gái quý tỏ ra trinh thuận
Làm giai thời cần mẫn tinh trung
Dạy con từ lúc vỡ lòng
Dạy vợ khi mới lấy chồng cho quen
Lòng dục vọng chớ nên buông xổng
Dục xổng rồi rất chóng sinh tai
Thú vui cũng chớ miệt mài
Vui nhiều hoá lại bi ai thương nhiều
Trai chớ có đắm xiêu nhan sắc
Gái không nên mê hoặc tiền tài
Sắc kia rất dẽ bi ai
Mà tài bao kẻ lạc loài bỏ thân
Đem thuật trá khi nhân để lại
Thời cháu con mau phải diệt vong
Cón ai đạo đức sẵn lòng
Giống nòi sẽ được hưởng vòng thịnh hưng
Cành được dài vì chưng gốc vững
Truyền muôn đời chút chẳng lung lay
Ba điều bất hiếu xưa nay
"Không con nối dõi" điều này mới to
Có cha mẹ không lo yêu quý
Có anh mà chẳng nghĩ kính cung
Cầu cho em nó phục tùng
Hoá rằng mong mỏi như lòng được chăng
Con quả hiền dẫu rằng nghèo túng
Mai sau rồi đời cũng giàu sang
Con mà nấu quả bất lương
Thời nay phú quý mai thường xác xơ
Chỗ máu mủ không ngờ túng bấn
Nên đậm đà tình vẫn chớ xa
Giàu sang tới vấn người ta
Lòng đừng tức tối mà ra ghen trời
Kính trọng người làm tôn phẩm giá
Thời người ta trong giả đồng lần
Chớ nên bắt chước tiểu nhân
Ghét người bởi nỗi tự thân không bằng
Hãy theo nếp những trang quân tử
Giúp đỡ đời thành sự tốt tươi
Không dân quê , nội bao người
Hỏi ông quân tử ai nuôi nấng nào
Nhưng không bậc tài cao quân tử
Thời trị dân các sự nhờ ai
Chơi thời chọn bạn mà chơi
Nhẫn vua tôi bền lâu thế nước
Nhẫn cha con vẹn được đạo trời
Anh em máu mủ cùng nôi
Nhãn thời giữ được hẳn hoi gia đình
Bạn bè nhẫn khỏi xa tình
Vợ chồng nhẫn được con mình khỏi côi
Tự mình nhẫn được mihf rồi
Người người yêu quý mến vui đậm đà
Mấy những người trong nhà bài bạc
Gái trai đều biếng nhác xấu xa
Có đàn , có sáo , sênh ca
Gái sinh dâm dật vượt qua lẽ thường
Có cwf cố tìm phương tính nước
Co trai rồi suy nhược hẳn đi
Nhà mà có phép có quy
Gái trai giữ trọn lễ nghi vạn phần
Việc trong nhà không phân lớn nhỏ
Đừng đua nhau cãi cọ tranh giành
Của tiền nhiều ít phân minh
Phân chia mọi kẻ cho tinh chớ nhầm
Giống châu ngọc chớ thầm yêu dấu
Hãy dấu yêu con cháu hiền năng
Thuận hoà làm gốc chi bằng
Ấy là tục tốt ấy là thói hay
Việc dâu rể kén bày đôi lứa
Nên tìm nơi nhà cửa gia phong
Sao cho trong sạch khuê phòng
Ít nhời , cẩn hậu , siêng trong , tảo tần
Giữ lễ thuận trọn phần theo sướng
Tròn dung nghi độ lượng nết na
Đẹp kia cần quái chi mà
Miễn là mẹ đức sinh ra ra giai hiền
Dẫu gái cũng làm nên phi chúa
Cả gia môn đầy của thảo hiền
Vợ hiền con cái làm nên
Vợ cay nghiệt lắm khó bền tông chi
Vợ ghen tuông nhiều khi nhà rối
Vợ quyệt ranh là thói tà phi
Kiêu ngoa dối trá hay gì
Trong nhà nội trợ thịnh suy cũng nhờ
Bậc gái hiền kính thờ chồng họ
Đứa giai ngu kiếp sợ vợ mình
Gái mà chẳng thẳng ngay tình
Cưới về làm vợ thêm sinh hổ lòng
Giai mà chẳng trọn chữ trung
Thu làm tôi tớ há không thẹn mà
Người con gái thiết tha thủ tiết
Như học trò giữ nết giữ mình
Vợ hiền là báu gia đình
Tôi hiền thêm trọng thêm vinh nước nhà
Làm gái quý tỏ ra trinh thuận
Làm giai thời cần mẫn tinh trung
Dạy con từ lúc vỡ lòng
Dạy vợ khi mới lấy chồng cho quen
Lòng dục vọng chớ nên buông xổng
Dục xổng rồi rất chóng sinh tai
Thú vui cũng chớ miệt mài
Vui nhiều hoá lại bi ai thương nhiều
Trai chớ có đắm xiêu nhan sắc
Gái không nên mê hoặc tiền tài
Sắc kia rất dẽ bi ai
Mà tài bao kẻ lạc loài bỏ thân
Đem thuật trá khi nhân để lại
Thời cháu con mau phải diệt vong
Cón ai đạo đức sẵn lòng
Giống nòi sẽ được hưởng vòng thịnh hưng
Cành được dài vì chưng gốc vững
Truyền muôn đời chút chẳng lung lay
Ba điều bất hiếu xưa nay
"Không con nối dõi" điều này mới to
Có cha mẹ không lo yêu quý
Có anh mà chẳng nghĩ kính cung
Cầu cho em nó phục tùng
Hoá rằng mong mỏi như lòng được chăng
Con quả hiền dẫu rằng nghèo túng
Mai sau rồi đời cũng giàu sang
Con mà nấu quả bất lương
Thời nay phú quý mai thường xác xơ
Chỗ máu mủ không ngờ túng bấn
Nên đậm đà tình vẫn chớ xa
Giàu sang tới vấn người ta
Lòng đừng tức tối mà ra ghen trời
Kính trọng người làm tôn phẩm giá
Thời người ta trong giả đồng lần
Chớ nên bắt chước tiểu nhân
Ghét người bởi nỗi tự thân không bằng
Hãy theo nếp những trang quân tử
Giúp đỡ đời thành sự tốt tươi
Không dân quê , nội bao người
Hỏi ông quân tử ai nuôi nấng nào
Nhưng không bậc tài cao quân tử
Thời trị dân các sự nhờ ai
Chơi thời chọn bạn mà chơi
Do Thanh tâm bận nên chỉ viết tới đây ... Thanh Tâm sẽ cập nhật xong trong thời gian sớm nhất ..
